استارتاپ‌ها از کجا سرمایه جذب می‌کنند؟

این روزها، یکی از بیشترین نام‌هایی که به گوش‌مان می‌رسد، استارتاپ است. احتمالا شما هم از این قاعده مستثنی نیستید. شاید علاقه‌مند باشید استارتاپ خود را راه بیاندازید یا حتی در مراحل اولیه تاسیس استارتاپ خود باشید. در این صورت احتمالا از اهمیت جذب سرمایه آگاه هستید.

استارتاپ‌ها تنها با کار زیاد و نوشیدن قهوه‌های پیاپی برای شب‌زنده‌داری اداره نمی‌شوند، گرچه پشتکار و تلاش اعضای تیم نقش اساسی در پیش‌برد اهداف استارتاپ شما دارد اما به تنهایی کافی نیست. تمام کسب‌وکارها به‌خصوص در مراحل اولیه نیازمند سرمایه‌اند. جذب سرمایه مناسب در مراحل اولیه استارتاپ می‌تواند به معنای جذب نیروهای حرفه‌ای و ماهر و همچنین تضمین آینده استارتاپ شما باشد.

اهمیت فراوان جذب سرمایه و تنوع روش‌هایی که می‌توان با استفاده از آن سرمایه لازم را به کسب‌وکارهای نوپا تزریق کرد، می‌تواند این امر را به کاری زمان‌بر، مبهم و حتی مایوس‌کننده تبدیل کند. با داشتن دانش کافی درباره روش‌های جذب سرمایه و توجه به فازی که کسب‌وکار شما در آن قرار دارد، می‌توانید بهترین روش جذب سرمایه را پیدا کنید. در ادامه به طور مفصل به بررسی روش‌های رایج جذب سرمایه خواهیم پرداخت.

۱- بوت استرپینگ یا خودگردانی

بودجه شخصی که در دنیای کارآفرینان به بوت استرپینگ یا خودگردانی^[۱] نیز معروف است، یکی از روش‌های موثر تأمین مالی برای شروع یک کسب‌وکار است. جذب سرمایه عموما برای کارآفرینان تازه‌کار، آن هم بدون داشتن برنامه مشخص و نقشه راه می‌تواند دشوار باشد. در همین راستا اگر به تازگی استارتاپ خود را پایه‌ریزی کرده‌اید و هنوز افق روشنی از آینده در دست ندارید، شاید بهترین روش برای تزریق سرمایه به کسب‌وکارتان، بودجه شخصی باشد. برای این منظور می‌توانید از پس‌اندازتان استفاده کنید یا از افراد خانواده و دوستان‌تان بخواهید تا سرمایه خود را در اختیار شما بگذارند. این روش از آنجایی که تشریفات و مراحل اداری کمتری نسبت به سایر روش‌های جذب سرمایه دارد، روش آسان‌تر و سریع‌تری تلقی می‌شود.

شما باید به عنوان یک کارآفرین، خودگردانی را به دلیل مزایایی که دارد (مانند بهره کمتر، تهیه آسان‌تر و انعطاف بالاتر در بازپرداخت یا حتی عدم نیاز به بازپرداخت) به عنوان اولین گزینه (اما نه تنها گزینه)‌ تأمین سرمایه در نظر بگیرید.

زمانی که شما سرمایه شخصی خود را به کسب‌وکارتان تزریق می‌کنید، خواه ناخواه مشارکت بیشتری در پیش‌برد اهداف کسب‌وکارتان خواهید داشت و همین امر در مراحل بعدی توسعه استارتاپ‌تان می‌تواند نقطه قوتی برای تزریق سرمایه از سمت سرمایه‌گذار خارجی تلقی شود. تمام آنچه تا اینجا گفته شد برای کسب‌وکارهایی کارآمد است که در مراحل اولیه نیاز به سرمایه هنگفت نداشته باشند؛ اگر کسب‌و‌کار شما از همان روز اول به سرمایه زیادی احتیاج دارد، بوت استرپینگ گزینه مناسبی برای شما محسوب نمی‌شود.

۲- جذب سرمایه جمعی

سرمایه‌گذاری جمعی یکی از روش‌های جدید تأمین مالی استارتاپ‌ها است که اخیرا نیز محبوبیت و توجه زیادی دریافت کرده است. این روش به مثابه دریافت وام، پیش خرید، کمک یا سرمایه‌گذاری همزمان چندین نفر است.

سرمایه‌گذاری جمعی به این شکل انجام می‌شود که شما به عنوان یک کارآفرین، شرح مفصلی از تجارت خود را در یک بستر تخصیص داده شده به این امر قرار می‌دهد. این شرح شامل توصیف اهداف، برنامه‌های سودآوری، میزان بودجه مورد نیاز، جامعه هدف و دلایل اهمیت کسب‌وکارتان است. با این کار مخاطبان شما می‌توانند در مورد کسب‌وکارتان مطالعه کنند و اگر از ایده شما خوششان آمد، مبلغی را در استارتاپ‌‌تان سرمایه‌گذاری کنند. سرمایه جمع شده از این روش می‌تواند در ازای پیش خرید محصول یا صرفا یک کمک داوطلبانه باشد.

بهترین نکته در مورد سرمایه جمعی این است که می‌تواند منجر به ایجاد علاقه عمومی شود و از این رو در کنار سایر روش‌های بازاریابی، به توسعه بازار محصول شما کمک می‌کند. همچنین اگر هنوز تخمینی از میزان تقاضای موجود برای محصول خود در دست ندارید، این روش می‌تواند به شما در ایجاد یک چشم‌انداز شفاف کمک کند. این روش جذب سرمایه، توپ را از زمین سرمایه‌گذاران و کارگزاران حرفه‌ای به زمین افراد عادی می‌اندازد. همچنین اگر کسب‌وکاری بتواند یک کمپین جذب سرمایه جمعی موفق داشته باشد، احتمالا توجه سرمایه‌گذاران خطرپذیر را هم به خود جلب می‌کند.

باید به خاطر داشته باشید که سرمایه‌گذاری جمعی یک روش رقابتی برای کسب بودجه است، بنابراین تا زمانی که تجارت شما کاملا مستحکم نشده باشد، بعید است بتواند فقط از طریق پاره‌ای از توضیحات پراکنده و برخی تصاویر آنلاین مورد توجه مردم ​​قرار بگیرد.

۳- سرمایه‌گذاران فرشته

سرمایه‌گذاران فرشته اشخاص حقیقی با مازاد وجه نقد و علاقه شدید به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌هایی با آینده درخشان هستند. این سرمایه‌گذاران به صورت شبکه‌ای، گزینه‌های موجود برای سرمایه‌گذاری را بررسی می‌کنند تا بتوانند مستعدترین کسب‌وکار را انتخاب کنند. این اشخاص عموما افراد با تجربه‌ای هستند که می‌توانند در کنار سرمایه، راهنمایی و تجربیات خود را نیز به شما منتقل کنند.

شرکت‌های بسیار معروفی مانند گوگل، یاهو و علی‌بابا از طریق سرمایه‌گذاران فرشته موفق شدند سرمایه لازم برای توسعه کسب‌وکار خود را به دست آورند. این روش سرمایه‌گذاری معمولا برای کسب‌وکارها در مراحل اولیه رشد مناسب است.

لازم به ذکر است که این گزینه نیز مانند سایر گزینه‌های تأمین مالی مصون از کاستی نیست. برای مثال سرمایه‌گذاران فرشته عموما مقدار کمتری نسبت به سرمایه‌گذاران خطرپذیر سرمایه‌گذاری می‌کنند.

۴- جمع‌آوری سرمایه از طریق پیروزی در رقابت‌ها

این روزها رویدادهای رقابتی بین استارتاپ‌ها به طرز چشم‌گیری در حال افزایش و در واقع فرصت برای جمع‌آوری سرمایه نیز بیشتر است. در چنین رویدادهایی، شما باید محصول‌تان را به داوران معرفی کرده یا حداقل یک طرح تجاری آماده داشته باشید. پیروزی در این مسابقات می‌تواند منجر به پوشش رسانه‌ای کسب‌وکارتان شود و به روند بازاریابی شما کمک کند.

برای تضمین موفقیت در این رقابت‌ها، باید پروژه خود را تا جای ممکن برجسته کنید. می‌توانید ایده خود را شخصاً ارائه دهید یا از طریق یک طرح تجاری آن را برای داوران به نمایش بگذارید؛ اما فراموش نکنید که در نهایت این ارائه باید به اندازه کافی جامع باشد تا بتواند هر کسی را متقاعد به سرمایه‌گذاری در ایده شما کند.

۵- طرح‌های حمایتی دولت برای کسب‌وکارهای نوپا

در سراسر جهان، کشورهای در حال توسعه برای رسیدن به اقتصادی پایدار، سعی در رشد اکوسیستم استارتاپی خود دارند. به همین منظور دولت‌ها تلاش می‌کنند تا با تعریف و تخصیص بودجه برای حمایت از استارتاپ‌ها، بیش از پیش در راستای تحقق اقتصاد پایدار خود گام بردارند. کشور ما هم از این امر مستثنی نیست. فشار تحریم‌ها، نوسانات ارز، همه‌گیری ویروس کرونا و سایر پیچیدگی‌های اقتصادی سبب شده است تا نهاد‌های متولی امر با تخصیص بودجه برای طرح‌های حمایتی، از اکوسیستم استارتاپی ایران حمایت کنند. با جستجو درباره این طرح‌ها، اطلاعات زیادی به دست می‌آورید و می‌توانید نسبت به دریافت حمایت‌هایی که واجد شرایط آن هستید اقدام کنید.

۶- وام بانکی

عموما زمانی که صحبت از جذب سرمایه به میان می‌آید، اولین راهی که به ذهن کارآفرینان می‌رسد دریافت وام بانکی است. یکی از انواع وام بانکی که می‌تواند برای تأمین مالی کارآمد باشد، وام سرمایه در گردش است. وام سرمایه در گردش، وام مورد نیاز برای اجرای یک چرخه کامل از عملیات درآمدزایی است و سقف پرداخت آن معمولا توسط ارزش سهام فرضی یا بدهکاران شما تعیین‌ می‌شود. روش دیگری که بانک‌ها می‌توانند به کسب‌وکارها در تأمین مالی کمک کنند، وام قرض‌الحسنه است که شامل روند‌های معمول و قانونی دریافت وام و سپس بازپرداخت آن است.

از نکاتی که باید در انتخاب این روش به عنوان راه تأمین مالی خود در نظر داشته باشید، ریسک بالای آن است. باید با احتیاط گام بردارید و در نظر داشته باشید اگر کسب‌وکار شما موفقیت‌آمیز نبود چگونه قرار است اقساط را پرداخت کنید.

۷- شتاب‌دهنده‌ها و مراکز رشد کسب‌وکارها

کسب‌وکارهای نوپا می‌توانند برنامه‌های شتاب‌دهی را به عنوان یکی از گزینه‌های تأمین مالی خود در نظر بگیرند. این برنامه‌ها تقریبا در تمام شهرهای بزرگ توسط مراکز شتاب‌دهی و مراکز رشد کسب‌وکارها که سالانه به صدها کسب‌و‌کار نوپا کمک می‌کنند، ارائه می‌شوند.

اگرچه مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌ها گاهی متضمن یک معنی هستند؛ اما تفاوت‌های اساسی بین این دو اصطلاح وجود دارد. مراکز رشد برای کسب‌وکارهای نوپا مانند والدینی هستند که با ارائه ابزارهای لازم، سرپناه، آموزش و شبکه‌سازی برای یک تجارت، آن‌ها را پرورش می‌دهند. گرچه شتاب‌دهنده‌ها هم کم و بیش همین اقدامات را انجام می‌دهند؛ اما مراکز رشد به پیشبرد و پاگرفتن مشاغل کمک می‌کنند و شتاب‌دهنده‌ها کسب‌وکارهای کم و بیش پا گرفته را برای یک جهش بزرگ در کسب‌وکارشان آماده می‌کنند.

این برنامه‌ها عموما برای ۴ تا ۸ ماه اجرا می‌شوند و در مقابل صاحبان مشاغل باید نسبت به نتایج به دست آمده در زمان مشخص شده متعهد باشند. از مزیت‌های این روش این است که شما در طی مدت زمان شتاب‌دهی یا رشد کسب‌وکارتان می‌توانید با مربیان، سرمایه‌گذاران و سایر استارتاپ‌های همکار با این بستر، شبکه ارتباطی خوبی را شکل دهید.

۸- صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر

سرمایه‌گذاران خطرپذیر شرکت‌ها و موسسات خصوصی یا نیمه‌خصوصی هستند که تمایل دارند با دریافت بخشی از سهام کسب‌وکار‌های نوپا با پتانسیل رشد بالا، سرمایه مورد نیاز آن‌ها را تأمین کنند.

برای جلب توجه سرمایه‌گذاران خطرپذیر باید بتوانید برای کسب‌وکار خود آینده درخشانی را به تصویر بکشید. سرمایه‌گذاران خطرپذیر در ازای پرداخت سرمایه، مقداری از سهام استارتاپ را دریافت می‌کنند. اگر کسب‌وکار شما موفق شود، آن‌ها انتظار دارند سود مشخصی را دریافت کنند و اگر کسب‌وکار شما با شکست مواجه شود، سرمایه‌گذار خطرپذیر سودی دریافت نخواهد کرد.

این روش برای استارتاپ‌هایی ایده‌آل است که از فاز ایده عبور کرده‌اند، حداقل یک محصول نهایی دارند و به کسب درآمد رسیده‌اند. به منظور دستیابی به سرمایه سرمایه‌گذاران خطرپذیر، شرکت‌های نوپا معمولا باید در مرحله‌ای باشند که بتوانند خدمات یا محصول خود را به بازار عرضه کنند؛ اما این کار تنها به دلیل نداشتن بودجه کافی به تعویق افتاده باشد.

۹- سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی

در سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC)، شرکت‌های بزرگ به منظور کسب سود و رسیدن به اهداف استراتژیک خود به طور مستقیم در استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا سرمایه‌گذاری می‌کنند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر شرکتی مقداری از سهام استارتاپ را دریافت می‌کنند و استارتاپ‌ها نیز علاوه بر جذب سرمایه، به سرمایه هوشمند و حمایت‌های سرمایه‌گذار در زمینه‌های مختلف مثل مشاوره مدیریتی، مشاوره حقوقی، تخصص شرکت در مسائل فنی و… دست می‌یابند.

این روش که زیرمجموعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر شناخته می‌شود از زمانی رونق پیدا کرد که تحولات و نوآوری‌های تکنولوژی، فرصت‌های زیادی را برای سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در بازارهای جدید به وجود آورد.

۱۰- سایر روش‌ها

اقدامات کوچک دیگری نیز می‌تواند به تأمین سرمایه شما کمک کند.

۱- پیش‌فروش محصولات:‌ اگر کسب‌وکار شما از نوع ارائه محصول است، می‌توانید محصولات خود را پیش‌فروش کنید تا اینگونه بودجه بیشتری برای توسعه خط تولید خود داشته باشید.

۲- فروش دارایی‌ها:  شما می‌توانید برخی دارایی‌های شخصی یا دارایی‌های کسب‌وکارتان را برای تأمین بودجه به فروش برسانید. این روش، شاید کمی سخت به نظر برسد اما اگر با در نظر گرفتن جوانب امر اقدام کنید جای نگرانی نیست. به محض عبور از بحران و ورود به دوره‌های سوددهی، دارایی‌ها را می‌توان بازخرید کرد.

لازم به ذکر است اگر در چشم‌انداز آینده کسب‌وکار خود، ترقی چشم‌گیری را متصور می‌شوید، بهتر است به فکر دریافت سرمایه خارجی باشید. روش‌هایی مانند بوت‌ استرپینگ که متکی بر سرمایه شخصی شماست نمی‌تواند برای مدت طولانی کسب‌وکار جوان و نوپای شما را پشتیبانی کند و آن را به سوددهی برساند.

در مقابل گرچه گزینه‌های وام متعددی امروزه پیش‌روی افراد قرار دارد اما انتخاب این راه‌ هم مستلزم تفکر مسئولانه است. پس کمی زمان بگذارید و مشخص کنید که به چه میزان سرمایه نیاز دارید. دانستن این نکته می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.